Petycja dotyczaca podjęcia prac legislacyjnych nad wprowadzeniem maksymalnych cen za metr kwadratowy nieruchomości
Szanowni Państwo,
W trybie...
Nie dajcie sobie tego wmówić
Do niedawna głównym wrogiem reform klimatycznych były korporacje, które przez lata blokowały je dezinformacją i...
Szare klocki, szklane klatki, depresyjne budynki niszczące ludzkiego ducha – krytykom architektury nowoczesnej nie brakuje...
W Polsce trwa uśmiechnięta czystka. A może nawet – kto wie? – aksamitna rabacja… Co prawda nie brak malkontentów,...
Znaczna część zachodniej lewicy tkwi w przeświadczeniu, że trzeba możliwie szybko dogadać się z Rosją. My ciągle powtarzamy, że to niemożliwe,...
B. Gajdzik, A. Janociński, A. Magiera: Jak się zakłada związek w instytucji kultury?
Tomasz Kozak: Na pohybel wielonarodowym wampirom. Jakiej popkultury potrzebuje lewica
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Jarosław Pietrzak: Napoleon, któremu o nic nie chodziło
Przez historyczną rozumiem, że musi być w stanie pokazać kiedy i jak opresja kobiet się zaczęła (w przybliżeniu, oczywiście, to nie jest kwestia szczegółowego wyliczania), dlaczego jest kontynuowany do dnia dzisiejszego i jeśli to ma być teoria wyzwolenia kobiet, jak warunki się zmieniły dla uczynienia możliwym wywalczenia równości.
Już widzieliśmy, że teoria patriarchatu oblała te wszystkie testy; musimy teraz zobaczyć, że teoria marksizmu je zda.
Marksizm wychodzi od odrzucenia tego, że choć ucisk kobiet istniał przez tysiące lat, to jednak NIE jest sprawą uniwersalną lub odwieczną. Przeciwnie, przez setki lat gdy ludzie byli łowcami i zbieraczami, czyli tak jak WSZYSCY ludzie żyli zanim nastapił rozwój rolnictwa około 10 tysięcy lat temu, kobiety w ogóle nie były uciskane. Innymi słowy przez większość historii ludzkości, przez grubo ponad dziewięćdziesiąt procent historii ludzkości, kobiety i mężczyźni żyli w prymitywnej równości. Dlatego równość a nie ucisk jest normą społeczeństwa ludzkiego. Skąd wiemy, że tak jest?
Wiemy to po pierwsze ze studiów nad społeczeństwami łowczo-zbieraczymi, które przetrwały do dziewiętnastego i dwudziestego wieku i które były badane przez antropologów. Pionierską była praca Lewisa Morgana na temat rodzimych mieszkańców Ameryki na której Fryderyk Engels oparł dużą część swojej klasycznej pracy O "Pochodzeniu Rodziny, Własności Prywatnej i Państwa". (Niektóre dane antropologiczne uważa się dziś za błędne ale metoda pozostaje aktualna). Jest też [książka] Eleanor Burke Leacock "Mity Męskiej Dominacji", która badała lud Montagnais-Naskapi w Kanadzie, "Ludzie Lasu" Williama Turnbulla na temat Pigmejów w Kongo i w szczególności "Kung San: Mężczyźni, Kobiety i Praca w Społeczeństwie Pierwotnym" Richarda Borshaya Lee, który badał tak zwanych Kalahari, ludzi buszu.
To, co te studia pokazują, to że w społeczeństwach łowczo-zbieraczych ogólna równość materialna była gwarantowana przez fakt, że pierwotni koczownicy nie byli w stanie zakumulować więcej własności niż można było nieść dziennie na plecach jednego człowieka. Szeroka równość kobiet była wytworem faktu, że ponad połowa pożywienia społeczności była dostarczana przez zbieractwo, które było głównie zajęciem kobiet.
Pojawienie się ucisku kobiet, argumentuje marksizm, było skutkiem dwóch wielkich powiązanych ze sobą zmian społecznych: przejścia od społeczeństwa koczowniczego do rolnictwa i od społeczeństwa bezklasowego do podzielonego na klasy. Nie jest możliwe proste ustalenie daty tego procesu, gdyż przebiegał on w bardzo różnych czasach w różnych częściach świata. Jednak zaczął się prawdopodobnie 12-10 tysięcy lat temu z pierwszymi śladami rolnictwa na żyznym łuku Bliskiego Wschodu(od dzisiejszego Iraku po Nil) i zajął 5-6 tysięcy lat zanim się rolnictwo w pełni zakorzeniło jako dominująca forma organizacji społecznej.
Nadejście rolnictwa, rozwój sił produkcji, zaowocował ludzkim osiedlaniem się, pierwszymi wsiami, potem miastami i pierwszym wytworzeniem społecznej nadwyżki dóbr ponad to co było potrzebne dla przetrwania z dania na dzień - czyli możliwości akumulacji bogactwa. Jednakże poniewaz wczesne nadwyżki były bardzo ograniczone i niewystarczające do prowadzenia wygodnego życia dla większości, to oznaczało, że akumulacja bogactwa, własność prywatna, była koncentrowana w rękach małej mniejszości, "klasy rządzącej". Te nowe klasy rządzące używały swojej własności (stada bydła, ziemia) do zmuszania innych do pracy na ich korzyść, jako niewolnicy lub chłopi - i stworzenia aparatów państwa (armii, zamków, więzień, sędziów etc) które by broniły ich własności i przywilejów.
To przejście od koczownictwa do rolnictwa oznaczało także zmianę formy produkcji z takiej w której praca kobiet - głównie zbieractwo - była równa pod względem znaczenia z pracą mężczyzn na formę - pługowanie i wypas - gdzie większość bogactwa społecznego produkowali mężczyźni. To dlatego, że ciągnięcie ciężkiego pługa cały dzień i wypas bydła były nie do pogodzenia z opieką i chowaniem dzieci. Konsekwentnie, kontrola nad społeczną nadwyżką i, razem z tym, państwem przekazywano głównie w rece mężczyzn.
Razem z tym nadeszło zaprzestanie luźnego łączenia się w pary i kolektywnego wychowywania dzieci, praktyk charakterystycznych dla społeczeństw łowiecko-zbierackich i rozwój zdominowanej przez mężczyzn, wyłącznej, religijnie i prawnie określonej rodziny w której żony były widziane jako własność ich mężów i jako ograniczone do zadań domowych i chowania swoich własnych dzieci. Ten typ rodziny, który miał wiele podform (np. poligamia) w różnych społeczeństwach, powstał najmocniej w i dla klas rządzących. Miało to funkcję ekonomiczną dla zabezpieczenia dziedziczenia i nie rozpuszczenia sie akumulacji własności (ziemia, stada, etc) i władzy ale społecznie oznaczało to podporządkowanie kobiet mężczyznom wszędzie. Engels nazywał to "światową historyczną przegraną płci żeńskiej".
Marksistowska teoria ucisku kobiet widzi więc go jako wywodzący się z określonego stadium rozwoju sił i stosunków produkcji. Widzi go również jako związany z biologią (kobieta i mężczyzna są mimo wszystko kategoriami biologicznymi) ale tylko na konkretnym odcinku historii i nie całkiem w sensie biologii determinującej godność kobiety teraz lub w przyszłości.
Pojawia się pytanie, dlaczego ucisk kobiet, który zaczął się tak dawno temu, trwał przez tysiące lat, nadal trwa, choć w nowoczesnej formie, w nowoczesnym społeczeństwie kapitalistycznym. Z całą pewnością, cała historia nie może tu zostać przedstawiona ale w starożytności, w czasach feudalnych i w azjatyckim czy poddańczym typie społeczeństw, chęć zabezpieczania dziedziczenia własności była prawdopodobnie głównym czynnikiem przetrwania zdominowanej przez mężczyzn rodziny. W społeczeństwie kapitalistycznym to jest wciąż czynnikiem ale są różne inne aspekty opresji kobiet, które wpływają na system i w których klasa panująca ma wielki żywotny interes
Po pierwsze, uczynienie z opieki nad mężami i dziećmi "naturalnego" obowiązku kobiet umożliwia klasie kapitalistycznej odświeżenie i reprodukcję tej i przyszłych generacji jej robotników, prawie za nic. Po drugie, poprzez podkreślenie pierwszeństwa lojalności względem rodziny, klasa panująca jest zdolna pielęgnować wąski konserwatywny punkt widzenia na świat, który niszczy szerszą świadomość klasową i klasową solidarność. Po trzecie, podminowując "prawo" kobiety do pracy, szczególnie na pozycjach kierowniczych, przesuwa kobiety do sektora drugiej klasy pracowników, który może być gorzej opłacany i bardziej wykorzystywany.
To żywotne zainteresowanie burżuazji rodziną i uciskiem kobiet wyjaśnia dlaczego pełne wyzwolenie kobiet wymaga obalenia kapitalizmu poprzez jednolitą walkę klasy robotniczej. Jedność klasy robotniczej wymaga, żeby robotnicy mężczyźni jak również kobiety robotnice, walczyli o równość i wyzwolenie kobiet.
John Molyneux
tłumaczenie: Bartłomiej Zindulski
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Pracownicza Demokracja".
