Machalica: Kryminał dobry na kryzys

[2009-03-11 13:08:19]

Agnieszka Mrozik w swojej recenzji "Detektywi Blomkvist i Salander w służbie równości" dokonała świetnej feministycznej analizy powieści kryminalnej "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet". I rzeczywiście kryminał Stiega Larssona w błyskotliwy sposób traktuje o roli kobiety we współczesnym społeczeństwie.

Z drugiej jednak strony pierwszy tom trylogii "Millenium" to doskonała książka na kryzys. I to niekoniecznie na "kryzys męskości", ale na obecnie szalejący kryzys gospodarczy, już dziś okrzyknięty największym kryzysem od końca II wojny światowej. Larsson miażdżącej krytyce poddaje mechanizmy kapitalizmu finansowego. Świat spekulacji to jednocześnie świat podejrzanych transakcji i... dyspozycyjnych dziennikarzy potrafiących całe to szambo zamienić w perfumerię. Obraz środowiska szwedzkich – ale nie tylko – dziennikarzy ekonomicznych to jeden z pobocznych ale i najbardziej fascynujących wątków. Ostatecznie jednak wykreowani przez media władcy wszechświata okazują się być zwykłymi przestępcami.

Niejako obok funkcjonuje Larsson konstruuje opis świata "starego" przemysłowego kapitalizmu. Z pozoru stanowi on przeciwwagę dla zbioru przedstawicieli "nowego" kapitalizmu finansowego. Ale tylko z pozoru. Ostatecznie autor przypomina, że ta stara poczciwa przemysłowa burżuazja "Pozrywała bezlitośnie wielorakie węzły feudalne, które przywiązywały człowieka do jego "naturalnego zwierzchnika" i nie pozostawiła między ludźmi żadnego innego węzła, prócz nagiego interesu, prócz wyzutej z wszelkiego sentymentu, "zapłaty gotówką". A na dodatek nie za bardzo ma ochotę dotrzymywać danego słowa.

Szwedzka burżuazja ma za to w swojej gustownej szafie trupa faszyzmu. Fascynacja ruchami faszystowskimi w okresie międzywojennym i jej smutna spuścizna to kolejny krytyczny element książki Larssona.

Wpisuje się ona w długą tradycję szwedzkiego kryminału społecznego, którego mistrzem w ostatnich latach stał się Hening Mankell. Autor ten w swojej serii kryminalnej opowiadającej o działaniach ystadzkiej policji, ze szczególnym uwzględnieniem losów komisarza Kurta Wallandera, stworzył wielki manifest na rzecz obrony szwedzkiego modelu państwa opiekuńczego wbrew temu, co lubią pisać polscy krytycy doszukujący się w twórczości Mankella niemalże krytyki "szwedzkiego socjalizmu". Owszem, twórczość pisarza dzielącego swoje życie między Szwecję a Mozambik jest literaturą kryzysu. Ale Mankell przyczyn kryzysu doszukuje się raczej w odejściu od modelu państwa opiekuńczego, nie w jego "wynaturzeniach".

Twórczość Larssona sięga jednak przede wszystkim do korzeni szwedzkiego kryminału społecznego i powieści jego rodziców, czyli Mai Sjöwall i Pera Wahlöö. Ich seria powieści kryminalnych z Martinem Beckiem stanowi krytykę socjaldemokratycznego modelu państwa – tyle, że z lewej strony, z pozycji marksistowskich. Takiej krytyki nie brakuje również na kartach powieści "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet". Warto w tym miejscu wspomnieć, że serię kryminałów sygnowanych Sjöwall i Wahlöö wznowiło ostatnio wydawnictwo Amber. Większość książek tego duetu po raz pierwszy okaże się w języku polskim.

Już niebawem, w kwietniu br., ukaże się drugi tom trylogii "Millenium" – "Kobieta, która igrała z ogniem". Na grudzień planowane jest wydanie tomu trzeciego. Niestety, na tym będziemy musieli przymusowo zakończyć intelektualną przygodę z kryminałami Stiega Larssona. Seria "Millenium" została bowiem wydana pośmiertnie. Autor zmarł w roku 2004. Wypada żałować, że nie doczekał się kryzysu, którego mechanikę tak doskonale przeczuwał.

Stieg Larsson, "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet", przeł. Beata Walczak-Larsson, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 2008, s. 634.

Bartosz Machalica


drukuj poleć znajomym poprzedni tekst następny tekst zobacz komentarze


lewica.pl w telefonie

Czytaj nasze teksty za pośrednictwem aplikacji LewicaPL dla Androida:



Wsparcie na rzecz funkcjonowania projektu Czerwony Goździk
https://zrzutka.pl/evh9hv
Do 18 maja
Warszawska Socjalistyczna Grupa Dyskusyjno-Czytelnicza
Warszawa, Jazdów 5A/4, część na górze
od 25.10.2024, co tydzień o 17 w piątek
Fotograf szuka pracy (Krk małopolska)
Kraków
Socialists/communists in Krakow?
Krakow
Poszukuję
Partia lewicowa na symulatorze politycznym
Discord
Teraz
Historia Czerwona
Discord Sejm RP
Polska
Teraz
Szukam książki
Poszukuję książek

Więcej ogłoszeń...


22 czerwca:

1848 - W Paryżu rozpoczęło się powstanie robotnicze tzw. dni czerwcowe.

1879 - Urodziła się Huda Szarawi, jedna z prekursorek feminizmu w Egipcie, współtwórczyni Egipskiej Unii Feministycznej.

1899 - Urodził się Michał Kalecki, wybitny ekonomista polski. Członek PAN. Politycznie sympatyzował z lewicą, przed wojną z Komunistyczną Partią Polski.

1905 - Wybuch Powstania Łódzkiego. Robotnicy budują barykady i ścierają się z wojskami carskimi. Po stronie powstańców walczą bojowcy partii lewicowych. Walki trwają do 25 czerwca. Ginie kilkaset osób, gł. cywilów. Wojska carskie tracą kilkudziesięciu zabitych

1908 - Na Ślasku Cieszyńskim powstało Stowarzyszenie Młodzieży Robotniczej „Siła”.

1935 - W Warszawie zmarł Szymon Askenazy, wybitny historyk związany z centrolewicą.

1936 - Komisja Centralna Związków Zawodowych (KCZZ) uchwaliła protest przeciwko krwawym represjom wobec robotników i złożyła hołd poległym z rąk policji.

1937 - W Moskwie aresztowano a następnie zabito działacza KPP i redaktora organu prasowego KW Międzynarodówki Komunistycznej Maksymiliana Horwitz-Waleckiego.

1986 - Hiszpania: Po wyborach parlamentarnych do władzy powrócili socjaldemokraci z PSOE.

2016 - Virginia Raggi (M5S) jako pierwsza kobieta objęła urząd burmistrza Rzymu.


?
Lewica.pl na Facebooku