Na początku lat 60. Portugalia była ostatnim z wielkich kolonialnych imperiów, które opierało się falom dekolonizacji, a jej imperium obejmowało...
W niedzielę 22 września odbyły się wybory do parlamentu (landtagu) w niemieckim kraju związkowym Brandenburgia. Są to trzecie wybory do landtagów w...
Adolfo Sánchez Vázquez o moralności i polityce
Jak się powiada Adolfo Sánchez Vázquez, hiszpański filozof zesłany po wojnie domowej do Meksyku,...
Słuchając wypowiedzi polskich polityków, można odnieść wrażenie, że zielona transformacja będzie sprawiedliwa tylko wtedy, gdy będzie powolna....
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Dorota Jagoda Michalska: Władysław Hasior - dekolonializm, nowoczesność, historia
Jacenty Dędek: Miasto na miarę człowieka
Mariusz Urbanek: Wszechstronnie niewygodny Różewicz
Tomasz S. Markiewka: Nierówności po polsku - liczby już znamy, teraz przemówmy do wyo
Paweł Jędral: Diuna jak Palestyna
Agnieszka Wiśniewska: Kos. Bohater z podręcznika, który został ziomkiem
Galopujący Major: "1670" - serial, który może odmienić polską telewizję
Eliezer Schweid
Zachodni obrońcy Izraela twierdzą, że państwo to jest niesprawiedliwie wytykane palcami w geście potępienia, z którym nie spotykają się inne państwa. Izrael istotnie stanowi przypadek "jedyny w swoim rodzaju", jednak nie w sensie, o jakim mówią broniący go propagandyści. W przeciwieństwie do na przykład Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych czy Francji, Izrael nie jest państwem wszystkich swoich obywateli, lecz tylko niektórych z nich: państwem Żydów. Co więcej, nie jest on tylko państwem żydowskich obywateli: Izrael samookreśla się jako państwo wszystkich Żydów na świecie, bez względu na to, w którym jego zakątku żyją.
Pod pewnymi względami - procesów wyborczych i odpowiedzialności przed wyborcami, solidnego systemu prawnego czy wolności prasy - Izrael jest jak najbardziej demokratyczny. Jednak u jego źródła leży fundamentalna sprzeczność. Były premier Icchak Szamir ujął to następująco: "Państwo żydowskie nie może istnieć bez specjalnego budulca ideologicznego. Nie przetrwamy długo będąc państwem takim jak inne, których główną troską jest zapewnienie dobrobytu jego mieszkańcom".
Wewnętrzna sprzeczność koncepcji państwa "żydowskiego i demokratycznego" znajduje swe odzwierciedlenie w stosowanym w prawie izraelskim rozróżnieniu między obywatelstwem a narodowością. Wszyscy izraelscy obywatele (hebr. ezrahut) formalnie posiadają równe prawa. Lecz tylko jego żydowscy obywatele są członkami narodu (le’um) - cel syjonizmu politycznego sprowadza się bowiem całkowicie do państwa narodu żydowskiego. Prawo izraelskie nie przewiduje zatem istnienia "narodowości izraelskiej", co odróżnia to państwo od większości demokracji zachodnich, w których "obywatelstwo" i "narodowość" pozostają zazwyczaj właściwie synonimami.
Zaowocowało to pozwami sądowymi ze strony osób pragnących zmienić status quo. W 1970 r. Izraelski Sąd Najwyższy podtrzymał werdykt sądu okręgowego, zgodnie z którym "narodowość izraelska" w ogóle nie istnieje. Sąd okręgowy uzasadniał swą decyzję stwierdzając, że "nie istnieje narodowość izraelska odrębna od narodowości żydowskiej". Gdy w ostatnim czasie grupa Izraelczyków wystąpiła z podobnym pozwem sądowym - okazał się on, przynajmniej w chwili pisania tej książki, również bezskuteczny. Jeden z powodów, prof. Uzzi Ornan, wskazywał na nieuchronnie "antydemokratyczną" naturę rozróżnienia między obywatelstwem a narodowością w Izraelu:
"Wiele krajów ma obywateli, których samookreślenie wiąże się nie tylko z ich krajem pochodzenia, lecz również z przynależnością etniczną, religijną czy kulturową; uznaje się jednak, że bez względu na to przynależą do jednej narodowości. [...] Wyobraźcie sobie, jakie wzburzenie zapanowałoby wśród społeczności żydowskich w Stanach Zjednoczonych czy we Francji, gdyby władze zechciały kwalifikować obywateli w oficjalnych dokumentach jako Żydów czy chrześcijan".
Izrael samookreśla się jako "demokracja żydowska", co stanowi contradictio in adjectio - i rzecz jasna decydujące znaczenie posiada zawarty w tym terminie przymiotnik, nie zaś rzeczownik. W 1985 r., gdy premierem był Szymon Peres, do jednego z 9 izraelskich Praw Podstawowych (razem stanowiących namiastkę jednolitej konstytucji) wprowadzono poprawkę, zgodnie z którą w wyborach do Knesetu nie mogą startować kandydaci, którzy "bezpośrednio lub pośrednio" sprzeciwiają się "istnieniu państwa Izrael jako państwa narodu żydowskiego".
Gdy kilka lat temu żyjący w Izraelu Palestyńczycy opublikowali poważną, dogłębną analizę nieuchronnej dyskryminacji w państwie żydowskim (patrz również część trzecia), reakcja była przewidywalna. W artykule wstępnym w "The Jerusalem Post" określono apel o państwo "demokratyczne, dwujęzyczne i wielokulturowe" jako "podżegający i podstępny". Czołowy dyplomata i uczony potępił projekt konstytucyjny jako plan zmierzający "do zniszczenia Izraela jako państwa żydowskiego" pod płaszczykiem "złudnych pozorów praw człowieka i sprawiedliwości".
Cóż było tak przerażającego w żądaniu konstytucji opartej o prawa człowieka i sprawiedliwość? Centrum prawne na rzecz praw mniejszości arabskiej w Izraelu Adalah, które przeprowadziło jedno z ostatnich badań, zwróciło uwagę, że "reakcją establishmentu izraelskiego [...] była histeria", charakterystyczna dla reżimów kolonialnych, widzących zagrożenie strategiczne w każdym wyzwaniu dla konstytuującej je, opartej o represje struktury:
"Tak wyglądała reakcja reżimu apartheidu, gdy w latach 50. Afrykański Kongres Narodowy przedstawił Kartę Wolności, w której zażądał przekształcenia Republiki Południowej Afryki w państwo wszystkich jej obywateli".
Akceptacja a wykluczenie
To oczywiste, że rozwiązanie syjonistyczne i państwo żydowskie pozostają niemożliwością bez wypędzenia Arabów, bez konfiskaty ziem i bez odgrodzenia się od nich.
Jeszajahu Ben-Porat, dziennik "Jedijot Aharonot", 14 lipca 1972
Działający w Izraelu od wielu lat doktor Uri Davis pisał w swej nowatorskiej książce "Apartheid Israel" o tym, jak w 1950 r. "izraelski Kneset uchwalił dwa fundamentalne prawa": Prawo Własności Osób Nieobecnych, "określające granice wykluczenia" oraz Prawo Powrotu, "określające granice akceptacji".
Ponieważ Izrael nie posiada konstytucji, Prawo Powrotu staje się "jednym z najbardziej fundamentalnych dokumentów" państwa, określającym jego "raison d’être" - ma się ono stać siedzibą narodową Żydów z całego świata. Jak mówił Ben Gurion, prawo to nie ma "nic wspólnego z prawami imigracyjnymi" znanymi z innych państw. Znaczenie Prawa Powrotu polega na tym, że po jego uchwaleniu:
"Żydzi zyskali możliwość zadeklarowania się jako obywatele izraelscy poprzez samo przybycie. [...] W istocie wszyscy Żydzi, gdziekolwiek są, są obywatelami izraelskimi, gdyż mają prawo do obywatelstwa".
Jednocześnie z przyznaniem automatycznego prawa wstępu wszystkim Żydom na świecie, państwo Izrael dokonało ważnego kroku na rzecz prawnego utrwalenia wywłaszczenia Palestyńczyków, którego zdążono dokonać z karabinem w ręku. Około 6 miesięcy po izraelskiej deklaracji niepodległości powołano Nadzorcę Własności Osób Nieobecnych, dając mu "władzę absolutną" nad ziemią i nieruchomościami należącymi do uchodźców palestyńskich.
Uchwalone w 1950 r. Prawo Własności Osób Nieobecnych uznawało ziemię za "opuszczoną", jeśli jej właściciel czy właściciele pozostawali na niej nieobecni choćby przez jeden dzień poczynając od listopada 1947 r. Obejmowało ono rzecz jasna wszystkich Palestyńczyków wyrzuconych poza granice nowego państwa żydowskiego. Jedynym celem takiego zdefiniowania "własności osób nieobecnych" było "uprawomocnienie przejmowania arabskich ziem i budynków w celu umocnienia kontroli Izraela nad przeważającą częścią ziemi uprawnej".
W latach 50. i 60. rząd izraelski wysyłał do społeczności palestyńskich inspektorów, "by przekazać Nadzorcy ziemię tych, których można było określić mianem osób nieobecnych". W 1953 r. Kneset uchwalił "ustawę o akwizycji ziemi (poprzez uprawomocnienie postanowień i kompensatę)" potwierdzającą tytuł rządu do ziem, które wcześniej należały do "osób nieobecnych".
Choć Prawo Własności Osób Nieobecnych i późniejsze podobne ustawy miały tu podstawowe znaczenie, umożliwiając rządowi izraelskiemu konfiskatę ziem należących do Palestyńczyków, to korzystano również z całej gamy innych środków prawnych, ułatwiających przejmowanie mienia Palestyńczyków przez Żydów. Kluczowe znaczenie dla umocnienia systemu apartheidu w pierwszych latach istnienia Izraela miał reżim wojskowy, pod którym aż do 1966 r. znaleźli się pozostali w Izraelu Palestyńczycy.
Ustawa o (nadzwyczajnych) regulacjach obronnych oznaczała życie w warunkach permanentnego stanu wyjątkowego dla 85% spośród pozostałych w Izraelu Palestyńczyków. Reżim wojskowy oznaczał ciągłe godziny policyjne, podział Galilei na 58 sektorów administracyjnych, z których nie sposób się było wydostać nie posiadając "przepustki". Regulacje te znacząco ułatwiały konfiskowanie ziem Palestyńczykom.
Husajn Mubaraki
"Pochodzę z 420-osobowej wsi al-Nahr w dystrykcie Akka. Do wsi należało 6000 dunam (1500 akrów), w tym rzeka. Była to bogata w wodę wieś, z żyznymi ziemiami. Dzień w dzień załadowywaliśmy cały wagon pomarańczami, cytrynami i innymi produktami, które wysyłaliśmy do miast takich jak Akka czy Hajfa [...]
W 1948 r. uciekliśmy do wsi Abu Snaan [...] nie, najpierw do Tarszihy - wówczas zbombardowali Tarszihę z powietrza - i trafiliśmy tutaj [...] Tylko dwie, może trzy rodziny znalazły tu schronienie, nie więcej [...] pozostali są w Libanie [...]
Tak wyglądały rządy wojskowe: ustanowili je, więc gdy uszliśmy tutaj z al-Nahr, nie mogliśmy już powrócić - powstała tam strefa wojskowa [...]. Nie wolno było tam wchodzić. Wchodząc, ryzykowałeś znalezienie się w więzieniu. Jeśli wszedłeś do strefy wojskowej [...] to tak się działo. Aby przejąć ziemię..."
Źródło: "Nakba Oral Histories, as told to Isabelle Humphries", "Washington Report on Middle East Affairs", maj-czerwiec 2008, s. 28-29, http://www.wrmea.com/archives/May-June_2oo8/o8oso28.html (materiał dostępny 30 kwietnia 2010).
Od 1948 r. Izrael uchwalił ogółem 30 statusów, za sprawą których "wywłaszczono ziemię palestyńskich obywateli i uczyniono ją (żydowską) własnością państwową". Choć większość konfiskat na dużą skalę przeprowadzono w pierwszych latach po powstaniu państwa Izrael, to jeszcze w latach 90. wykorzystywano takie akty prawne jak "zarządzenie w celach publicznych" by skonfiskować setki tysięcy dunam ziem stanowiących własność prywatną Palestyńczyków. Do końca lat 70. przeciętna społeczność palestyńska straciła 65-75% swych ziem. Straty Palestyńczyków stanowiły zysk Żydów: 350 z 370 nowych osiedli żydowskich ustanowionych w latach 1948-53 powstało na ziemi należącej do Palestyńczyków. Niemal 200 tys. Żydów wprowadziło się do opuszczonych miast i wsi arabskich, zaś w tak zwanych "miastach mieszanych" Palestyńczycy pozostawali skoncentrowani w wyznaczonych "dzielnicach arabskich". Struktura prawna apartheidu izraelskiego jest bardziej wyrafinowana i skomplikowana niż struktura apartheidu w RPA, i nie może taka nie być. Gdyby bowiem "dyskryminacja Palestyńczyków w Izraelu pozostawała równie silnie umocowana prawnie jak dyskryminacja Czarnych w prawie RPA, poważnie zaszkodziłoby to międzynarodowemu poparciu". Należy zrozumieć kluczową rolę, jaką odgrywają tak zwane "Instytucje Narodowe" oraz specyficzne mechanizmy prawne, regulujące kwestię posiadania ziemi w Izraelu.
Kamuflaże apartheidu
Doktor Uri Davis wskazuje na rozdźwięk w samym ciele Izraela: z jednej strony "nowe państwo deklarowało politycznie i prawnie wierność wartościom Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Karty Narodów Zjednoczonych i standardom prawa międzynarodowego". Z drugiej jednak "siłą napędową, stanowiącą podbudowę działań syjonizmu politycznego" z pewnością nie była "demokracja liberalna".
Choć rozróżnienie między "Żydem" a "nie-Żydem" pozostaje "kluczowe" dla apartheidu izraelskiego, to w ustawach uchwalanych przez Kneset zazwyczaj pozostaje to zakamuflowane. Istnieje natomiast "dwukondygnacyjna struktura", która "od ponad półwiecza tworzy zasłonę dymną dla ustawodawstwa apartheidu izraelskiego". Pierwszą kondygnację stanowią tu instytucje syjonistyczne, takie jak Żydowski Fundusz Narodowy, Światowa Organizacja Syjonistyczna i Agencja Żydowska - istniejące wyłącznie w interesie Żydów.
Druga kondygnacja istnieje dzięki temu, że instytucje to pozostają "wrośnięte w aparat prawny państwa Izrael", w szczególności zaś w "aparat ustawodawstwa strategicznego, decydującego o sposobie zarządzania ziemią". W ten sposób organizacje takie jak Żydowski Fundusz Narodowy, którego celem konstytutywnym pozostaje "osiedlanie Żydów" w Palestynie, otrzymują zadania i dysponują władzą, normalnie zarezerwowaną tylko dla rządu.
Sam Ben Gurion publicznie docenił korzyści z istnienia tej dwukondygnacyjnej struktury. Pierwszy izraelski premier mówił, że Organizacja Syjonistyczna "zdolna jest osiągnąć to, co leży poza obrębem władzy i kompetencji państwa", co stanowi o "przewadze Organizacji Syjonistycznej nad państwem".
Jak wykazano już w części pierwszej, we wczesnych latach kolonizacji syjonistycznej to Żydowski Fundusz Narodowy stanowił organizację odpowiedzialną za zakup ziemi. Lecz nie zaprzestał on jej nabywania po utworzeniu państwa Izrael. Za sprawą sprzedaży ziemi przez rząd, Fundusz potroił w październiku 1950 r. swój stan posiadania, przejmując m.in. 40% ziemi "opuszczonej" przez Palestyńczyków.
Żydowski Fundusz Narodowy odegrał kluczową rolę w tworzeniu izraelskiej infrastruktury apartheidu na trzy sposoby:
● stał się potężnym i rządzącym się swymi własnymi prawami właścicielem ziemskim;
● "przekazano mu szczególne zadania w państwie, leżące ze swej natury w kompetencjach rządu";
● wreszcie, "dzieli z państwem odpowiedzialność za zarządzanie Ziemiami Izraela, stanowiącymi obecnie ponad 93% wszystkich ziem w Izraelu".
Te 93% ziem nadzoruje specjalnie utworzone w tym celu ciało - Izraelska Administracja Ziemska. Jej politykę określa Izraelska Rada Ziemska, wśród której 22 członków 12 stanowią przedstawiciele rządu, a 10 - Żydowskiego Funduszu Narodowego. W ten sposób Fundusz, będący bezpośrednim właścicielem 13% ziemi w Izraelu, kształtuje również politykę Izraelskiej Administracji Ziemskiej. Taki wpływ zyskała organizacja, która zgodnie z własnymi deklaracjami nie jest ciałem publicznym działającym na rzecz dobra wszystkich obywateli państwa. Żydowski Fundusz Narodowy deklaruje lojalność narodowi żydowskiemu i tylko przed nim pozostaje odpowiedzialny. Jako właściciel ziemski, Żydowski Fundusz Narodowy nie ma obowiązku działać na rzecz równości wszystkich obywateli państwa.
Momentem zwrotnym w procesie legitymizacji prawnej apartheidu pozostaje uchwalenie w 1960 r. przez Kneset Prawa Podstawowego o Ziemiach Izraela. Wraz z uchwaloną równocześnie "ustawą o Ziemiach Izraela" ów akt prawny oznaczał ustanowienie reżimu terytorialnego pełniejszego niż kiedykolwiek dotąd po 1948 r.
Szef Komitetu Konstytucji, Prawa i Sprawiedliwości powiedział wówczas parlamentarzystom izraelskim: "uważam, że prawo to należy poprzeć w imię zapewnienia prawnej legitymacji zasadzie, w swych podstawach religijnej: nie sprzedasz nigdy ziemi, gdyż należy ona do mnie" (Księga Kapłańska, 25:23). Raport Żydowskiego Funduszu Narodowego z 1973 r. mówi, że Prawo Podstawowe z 1960 r. nadaje "skutki prawne starożytnej tradycji, zgodnie z którą naród żydowski posiada tę ziemię na wieki".
W latach 50. i na początku lat 60. uchwalono ustawy, które zapewniały bliskie stosunki między państwem a takimi instytucjami syjonistycznymi jak Światowa Organizacja Syjonistyczna i Agencja Żydowska. W ten sposób otwarcie syjonistyczna organizacja, której zakładanym celem jest obrona interesów narodu żydowskiego, otrzymała w 1967 r. w kwestiach imigracji oraz osadnictwa wiejskiego w Izraelu uprawnienia normalnie zarezerwowane dla państwa.
Wykluczaniu palestyńskich obywateli Izraela przez reżim apartheidu służą też "komitety selekcyjne" określające kryteria, które należy spełnić, aby móc zamieszkać w niemal 70% miast izraelskich. Miastami tymi rządzą rady regionalne, sprawujące kontrolę nad około 80% całości ziem. Komitety, złożone z przedstawicieli rządu i społeczności lokalnych oraz wysokiego przedstawiciela Agencji Żydowskiej lub Światowej Organizacji Syjonistycznej, oceniają "przystosowanie społeczne" kandydatów.
Być Palestyńczykiem w państwie żydowskim
Ci z Palestyńczyków, którzy zdołali przetrwać w granicach nowego państwa izraelskiego, mierzyli się z rozpadem tkanki społecznej - większość ich rodaków stała się uchodźcami, a ich własność skonfiskowano. Odbudowę po tej traumie dodatkowo utrudniał reżim wojskowy, narzucony Palestyńczykom przez rząd izraelski przez niemal 20 lat.
Ów stan wyjątkowy oznaczał bezustanne ingerencje, podobne do tych, jakich po 1967 r. doświadczyli Palestyńczycy żyjący pod rządami wojskowymi na Okupowanych Terytoriach Palestyńskich. Przepustki, godziny policyjne i aresztowania polityczne pozostawały wizytówkami reżimu, który przez całe pokolenie hamował przyrost naturalny społeczności arabskiej, uniemożliwiał rozwój niezależnej świadomości politycznej Palestyńczyków i rozbijał społeczeństwo.
Nic tu nie było przypadkowe. Jehoszua Palmon, w pierwszych latach istnienia państwa izraelskiego minister ds. mniejszości, następnie zaś doradca premiera do "spraw arabskich", dzień w dzień trzymał rękę na pulsie, dbając o funkcjonowanie wojskowego zarządu nad Palestyńczykami. Po latach tak wyjaśniał swe dążenia:
"Sprzeciwiałem się integracji Arabów ze społeczeństwem izraelskim. Wolałem osobny rozwój [...]. Separacja umożliwiła utrzymanie reżimu demokratycznego wewnątrz samej społeczności żydowskiej".
Kolejny doradca premiera ds. arabskich w latach 60., Uri Lubrani, mówił szczerze o stosunku państwa do "tubylców": "Dajemy im traktory, elektryczność i postęp, lecz odbieramy im ziemię i ograniczamy swobodę ruchu. [...] Gdyby zostali drwalami, pewnie łatwiej byłoby ich kontrolować".
Choć zarząd wojskowy nad palestyńskimi obywatelami Izraela dobiegł końca w 1966 r., to inne fundamentalne składowe struktury apartheidu nie zmieniły się po dziś dzień.
Charakterystyczna dla izraelskiej polityki państwowej pozostaje "judaizacja" obszarów uznanych za zbyt mocno zaludnione przez Palestyńczyków i zbyt słabo przez Żydów, dokonywana w drodze konfiskowania ziemi Arabom i tworzenia nowych kolonii żydowskich. Obszarem takich działań stały się w szczególności dwa regiony: Negew i Galilea.
Godny uwagi jest przykład stworzenia żydowskiego "Górnego Nazaretu" mającego ułatwić kontrolę nad palestyńskim Nazaretem w zdominowanej przez Arabów Galilei. Prawdziwą esencją tego sposobu myślenia, jaki przyświeca biurokratom izraelskim, pozostaje wypowiedź jednego z nich z 1953 r.:
"Nie da się uczynić Nazaretu choćby częściowo żydowskim, jeśli nie umocni się tam instytucji państwowych. Ten akt kolonizacji napotka trudności, lecz bez niego nie będziemy w stanie zjudaizować Nazaretu".
W 1954 r. rząd izraelski wykorzystał "ustawę o akwizycji ziemi (poprzez uprawomocnienie postanowień i kompensatę)" w celu konfiskaty 1200 dunam ziemi w Nazarecie i jego okolicach, stwierdzając, że zostanie ona wykorzystana w interesie publicznym. W końcu jednak placówki rządowe zajęły jedynie 9% przejętych ziem, reszta zaś dała fundament "Górnemu Nazaretowi".
W strategię "judaizacji" wpisywały się również osiedla "strażnicze" zakładane "w całej Galilei i służące nadzorowaniu wsi arabskich" oraz sadzenie drzew w celu zapobieżenia "wtargnięciu na ziemię przez Arabów". Agencja Żydowska ogłosiła w 2002 r. potężny plan nakłonienia 350 tys. Żydów do przeprowadzki do Galilei i na Negew w celu zagwarantowania "większości syjonistycznej na tych obszarach". Dwa lata później ministerstwo budownictwa przedstawiło plany ustanowienia osiedli żydowskich na Negewie w celu "zablokowania ekspansji" społeczności Beduinów.
Rasizm jest zjawiskiem występującym w polityce państwa Izrael tak powszechnie, że nawet postronni obserwatorzy uznają za normalne coś, co gdzie indziej odebraliby jako absurdalne czy po prostu wstrętne. Na przykład ze strony internetowej BBC można było w swoim czasie dowiedzieć się o ustanowieniu przez Agencję Żydowską w Galilei miasta Karmiel, stanowiącego "forpocztę przeciwko okolicznym wsiom Arabów izraelskich" zaś "Washington Post" bez cienia zażenowania przyznał, że jego powstanie oznacza "syjonistyczną odpowiedź na obecność licznej ludności arabskiej w Galilei".
Palestyńskich obywateli Izraela dyskryminuje się na wiele innych sposobów. W latach 1957-72 Arabom przyznano od 0,2 do 1,5% całości funduszy budżetowych przeznaczonych na rozwój. W 2008 r. ów odsetek wynosił już "aż" 4%, mimo iż palestyńscy obywatele stanowią jedną piątą ludności, zaś połowa rodzin arabskich żyje poniżej progu nędzy.
Nie dość, że Palestyńczycy w Izraelu pozostają obywatelami drugiej kategorii, że utrudnia im się zakup ziemi czy partycypację w budżecie rozwojowym, to jeszcze raz po raz słyszą, że społeczeństwo izraelskie widzi zagrożenie już w samej ich obecności. Ustawicznie mówi się o "zagrożeniu demograficznym" jakże uprzejmie wskazując, że Palestyńczycy są niebezpieczni, ponieważ nie są Żydami.
Izraelscy politycy, dowódcy wojskowi, uczeni oraz opinia publiczna często dyskutują nad tym "zagrożeniem" spowodowanym ciągłą obecnością Palestyńczyków w granicach Izraela oraz na kontrolowanych przez to państwo Okupowanych Terytoriach Palestyńskich. Rząd izraelski odnowił w 2002 r. wcześniej zdemontowaną Radę Demograficzną, mającą znaleźć konkretne rozwiązania "problemu".
O tym, jak haniebne są owe stawiane publicznie tezy o "zagrożeniu demograficznym" pisał izraelski publicysta Gideon Levy: "Wyobraźcie sobie, co by się działo, gdyby w Stanach Zjednoczonych czy w Europie dyskutowano nad zatrważającym przyrostem naturalnym Żydów". Lecz taki właśnie język pojawia się notorycznie w kontekście Palestyńczyków w Izraelu. Gdy w 2005 r. spadła liczba narodzin wśród Arabów, nieomal strzelano korkami od szampana, zaś wysoki urzędnik ministerstwa finansów powiedział, że "zdołaliśmy odwrócić trend i obronić żydowską większość w kraju".
Raport "Haaretz" stwierdza, że ów spadek był "oczywistym wynikiem cięć wydatków na fundusze rodzinne w ostatnich 2 latach" zaraz jednak dodając, że "cięcia te podyktowane były względami ekonomicznymi, a nie demograficznymi". Jednakże kilka miesięcy później ten sam dziennik doniósł, że urzędnicy rządowi przyznali w obecności przywódcy jednej z partii, iż cięcia w owych wydatkach były umotywowane "pragnieniem ograniczenia liczby narodzin wśród Arabów".
W Izraelu nie razi określanie całej grupy obywateli jako zagrożenia ze względu na ich przynależność etniczną przez czołowych przywódców politycznych - tak jak uczynił to były premier Netanjahu w 2003 r. - czy też otwarte dyskutowanie, co robić w celu zapewnienia, by Izrael "pozostał żydowski", na co pozwolił sobie w 2005 r. premier Ariel Szaron. Po wypowiedzi tego ostatniego w jednym z nagłówków prasowych pojawiła się informacja, że izraelska Rada Bezpieczeństwa Narodowego "sformułowała ostatnio plan poprawy sytuacji demograficznej w Izraelu". Obnoszenie się z jawnie rasistowskimi poglądami na temat Palestyńczyków nie stanowi de facto żadnej przeszkody dla zrobienia błyskotliwej kariery politycznej czy wojskowej.
Rasizm dotykający Palestyńczyków w państwie żydowskim znajduje odzwierciedlenie tak w strukturze prawnej, jak i w retoryce przywódców politycznych, religijnych i wojskowych. Jedno z przeprowadzonych pod koniec lat 90. badań wykazało istnienie 20 dyskryminacyjnych ustaw, a ostatnio uchwalono wprost szokujące, jawnie rasistowskie prawo. W 2003 r. Kneset przegłosował "ustawę o narodowości i prawie wstępu do Izraela" zakazującą Palestyńczykom z Okupowanych Terytoriów Palestyńskich, którzy poślubią obywateli izraelskich, zamieszkiwania na terenie Izraela oraz nabywania statusu obywatela.
Ustawa ta miała być "tymczasową" lecz odkąd ją uchwalono, Kneset regularnie przedłuża czas jej obowiązywania. Już w 2004 r. dotknęła ona od 16 do 24 tys. rodzin: mąż nie może spotkać się z żoną ani też żona z mężem, rodzice nie mogą spotkać się z dziećmi. W materiale prasowym centrum prawnego Adalah, wydanym w 2008 r. i poświęconym kolejnemu przedłużeniu obowiązywania ustawy, stwierdzono, że "żadne inne państwo na świecie nie odmawia prawa do prowadzenia życia rodzinnego na podstawie przynależności narodowej czy etnicznej".
Dla wielu żyjących w państwie żydowskim Palestyńczyków, którym syjonizm polityczny zapewnił los obywateli drugiej kategorii, niemal gwoździem do trumny okazuje się być niewidzialność prawna. Palestyńczycy wraz ze swymi nieruchomościami mogą stać się "niewidzialni" na dwa sposoby - jeśli mieszkają w nieuznanych wioskach bądź też jeśli są "obecnymi nieobecnymi".
Nieuznane wioski to społeczności palestyńskie, których istnienia nie chce oficjalnie uznać państwo Izrael. Ustawa o planowaniu i budownictwie z 1965 r. określiła ziemię, na której leży wiele miejscowości palestyńskich, jako "niezamieszkałą", w ten sposób je delegalizując - "nie ma ich, bo władze miały po prostu takie widzimisię". Społeczności te pozbawione są szans na zyskanie oficjalnego statusu, zatem mieszkańcy nie otrzymują zapomóg rządowych, zaś ich domy przeznaczane są do wyburzania.
Ocenia się, że w Izraelu istnieje ponad sto takich nieuznawanych miejscowości, w większości skoncentrowanych na południu i zamieszkałych przez Beduinów z Negewu. Zamieszkuje w nich 70-80 tys. Arabów, pozbawionych bieżącej wody, elektryczności, kanalizacji i sieci telefonicznej, którym "zakazuje się rozwijania infrastruktury".
Są też tysiące Palestyńczyków, których państwo Izrael uznaje za uchodźców wewnętrznych. Ludzie ci opuścili w 1948 r. swe domy i miasta, lecz pozostali na terenie, na którym powstał Izrael. W świetle ustawodawstwa izraelskiego pozostają jednak "nieobecnymi", gdyż opuszczając swe domy - choćby na krótko - na zawsze utracili swą ziemię i mienie. Choć zatem są obywatelami, Palestyńczykom tym "siłą zabroniono powrócić do swej własności, którą uznano za opuszczoną, zaś ich samych nazywa się obecnymi nieobecnymi".
"Obecni nieobecni" to około jednej czwartej wszystkich palestyńskich obywateli Izraela. O stosunku apartheidu izraelskiego do arabskich "tubylców" wymownie świadczy przykład walki mieszkańców dwóch wsi, Kafr Birim i Ikritu, o możliwość powrotu do domu. Gdy w listopadzie 1948 r. eksmitowała ich armia izraelska, owi chrześcijańscy wieśniacy palestyńscy usłyszeli zapewnienie, że usuwa się ich z racji "tymczasowych" względów bezpieczeństwa.
Gdy w 1951 r. ciągle nie pozwalano im powrócić do domu, wnieśli pozew do izraelskiego Najwyższego Sądu Sprawiedliwości. W 3 miesiące później wojsko ogłosiło Kafr Birim "zamkniętą" strefą wojskową, do której można było wejść tylko po otrzymaniu specjalnej przepustki, następnie zaś w grudniu - gdy sprawa wciąż znajdowała się w sądzie - wysadziło wszystkie domy w Ikricie. W 1953 r. wojsko wysadziło pozostałe domy w Kafr Birim. Skonfiskowano ziemię należącą do obydwu wsi, ogłaszając ją "ziemią państwową" i otwierając w ten sposób drogę osadnictwu żydowskiemu.
Upór mieszkańców doprowadził później do powrotu sprawy na światło dzienne. Komitet rządowy zaproponował im w połowie lat 90. ugodę, którą odrzucili, gdyż ogromnie ograniczała zarówno liczbę uprawnionych do powrotu, jak i obszar ziemi, jaki mieliby odzyskać. Gdy w 1972 i 2001 r. sprawa trafiła pod obrady gabinetu izraelskiego, odpowiedź była za każdym razem ta sama: wieśniakom odmówiono prawa powrotu "ze względów bezpieczeństwa" jak też z obawy, by nie stworzyć "precedensu", z którego skorzystają inni palestyńscy "obecni nieobecni".
Palestyńczycy wewnątrz Izraela - podsumowanie
Za rdzeń apartheidu dotykającego palestyńskich obywateli Izraela należy uznać "ekskluzywistyczny reżim terytorialny" najlepiej odzwierciedlający historyczny cel syjonizmu politycznego: ziemię Palestyny bez Palestyńczyków. Wymienić należy 3 metody konstytutywne dla tego reżimu:
● fizyczne wywłaszczenie;
● system "własności i administracji" ziemią "publiczną";
● decyzje biurokratyczne "regulujące rozwój ziemi oraz planowanie jej wykorzystania".
Otwarty rasizm, z którym mierzą się palestyńscy obywatele Izraela, to jedynie wynik sprzeczności głównej, nieodłącznej od idei "państwa żydowskiego i demokratycznego".
Ben White
tłumaczenie: Paweł Michał Bartolik
Są to fragmenty książki "Apartheid izraelski".
Autor jest dziennikarzem specjalizującym się w tematyce palestyńsko-izraelskiej. Publikuje na łamach "Guardiana online", "The New Statesmen", Electronic Intifada, Al-Jazeera English online, "Washington Report on Middle East Affairs", "Middle East International".
