System pomocy społecznej w Polsce i na świecie nie jest neutralny. Od lat działa w sposób, który wspiera tylko tych, którzy wpisują się w tradycyjny...
Ekwador, kraj o niezwykłym bogactwie przyrodniczym, ale równie dramatycznej historii politycznej – od krwawych zamachów stanu w XX wieku, przez...
Xawier Woliński: Prawicowa rewolucja kulturalna
Michał Peno: Gorzki posmak kultury - wszyscy jesteśmy włóczęgami
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Filip Ilkowski: Cały świat, sikorki i rewolucja pracownicza
Jarosław Klebaniuk: Jak pies
Przemysław Prekiel: Wielki budowniczy Radomia
Piotr Ikonowicz: Stawiają słuszną diagnozę, ale nie wyciągają z niej wniosków
8 kwietnia 1971 roku w Orpington k. Londynu po raz pierwszy zebrała się grupa Cyganów i ich sympatyków, by swym działaniem zamanifestować obecność tej grupy etnicznej w społecznościach całego świata, by zabiegać o polityczne, społeczne i kulturowe prawa dla swych rodaków, by organizacje międzynarodowe i parlamenty poszczególnych krajów traktowały swoich romskich mieszkańców na równi z własnymi obywatelami. Utworzono wówczas Światową Radę Cyganów "Romani Union", zatwierdzono hymn Romów "Gelem, gelem", przyjęto barwy ,,Romani Union" i postanowiono 8 kwietnia obchodzić jako Międzynarodowy Dzień Romów.
Tekst hymnu, opartego na popularnej wśród Cyganów bałkańskiej pieśni, opracował muzycznie Jarko Jovanovic. Jej tekst w wolnym tłumaczeniu zaczyna się słowami: "Wędrowałem długimi drogami, napotkałem szczęśliwych Cyganów..." Cygańska flaga składa się z poziomych pasów: niebieskiego, symbolizującego niebo, i zielonego, oznaczającego ziemię; pośrodku jest stylizowane czerwone koło od wozu, które kojarzyć ma się nie tylko z wędrówką Cyganów, ale także z kołem występującym w godle Indii (czakra), symbolizującym wieczny ruch i słońce.
Gorzowskie tradycje cygańskie liczą sobie już ponad pół wieku. Na przełomie maja i czerwca 1947 roku na obrzeża podgorzowskiej wsi Wieprzyce dotarł pierwszy powojenny tabor Cyganów polskich z terenu Kresów Wschodnich. Po dramatycznej, wojennej wędrówce do Gorzowa dotarły rodziny Wajsów, Krzyżanowskich, Korzeniowskich, Zielińskich, Jaworskich, Siwaków i in.
Tabor wołyńsko-gorzowski to szczególna grupa Cyganów, o silnych tradycjach kulturowych. Od pierwszych dni budziła duże zainteresowanie, przede wszystkim aktywnością artystyczną. Stało się tak za przyczyną wybitnych twórców tej kultury: poetki Bronisławy Wajs-Papuszy, którą w czasie wspólnych taborowych wędrówek odkrył w 1949 r. poeta, pisarz i cyganolog, Jerzy Ficowski, a także Edwarda Dębickiego, Randii, Masio Sylwestra Kwieka, Karola Siwaka i innych, sławnych sprzed lat piosenkarzy cygańskich, muzyków, tancerzy, kontynuatorów tradycji artystycznego taboru, spadkobierców taborowej orkiestry Wajsów, legendarnych harfiarzy.
Rodowe tradycje kontynuuje cygański kompozytor i poeta, obchodzący niedawno jubileusz 45-lecia działalności, Edward Dębicki, założyciel Cygańskiego Teatru Muzycznego "Terno", inicjator i dyrektor Międzynarodowych Spotkań Zespołów Cygańskich "Romane Dyvesa", nad którymi honorowy patronat sprawuje od wielu lat Prezes Rady Ministrów (w bieżącym roku ten festiwal odbędzie się, jak zwykle w pierwszej dekadzie lipca, już po raz czternasty).
Ważną postacią w środowisku artystycznym gorzowskich Cyganów jest wywodzący się z grupy Sinti rzeźbiarz i poeta, Karol Parno Gierliński.
8 kwietnia br. na ścianie domu przy ul Kosynierów Gdyńskich 20, gdzie przez wiele lat mieszkała i tworzyła, zmarła przed 15 laty, Bronisława Wajs - Papusza, wmurowana zostanie tablica pamiątkowa. Tego dnia Wojewoda Lubuski przyjmie reprezentantów cygańskiej społeczności Gorzowa oraz Zarząd Stowarzyszenia Twórców i Przyjaciół Kultury Cygańskiej im. Bronisławy Wajs-Papuszy. Z kolei w Szkole Podstawowej nr 1 im. Marii Konopnickicj odbędzie się otwarte spotkanie z muzyką, tańcem i poezją cygańską. To kolejna szkoła, po Zespole Szkół przy ul. Czereśniowej, w której pedagodzy i młodzież przygotowali spotkanie z kulturą cygańską. A jak informuje E. Dębicki, właśnie w SP nr 1 uczyło i uczy się najwięcej cygańskich dzieci.
Odbędzie się również konferencja prasowa z promocją książki Piotra Krzyżanowskiego, członka Zarządu Stowarzyszenia, pt. "Cyganie - fakty i mity", która dzięki Fundacji "Know-How" Ambasady Brytyjskiej w Warszawie wydana została w wersji polskiej i angielskiej pod redakcją Grażyny Pytlak.
Leszek Bończuk
(przedruk za zgodą autora z pisma "Ziemia Gorzowska" nr 14/4.04.2002; tytuł oryginalny: Dzień szczęśliwych Cyganów)
